Επικαλέστηκα τους δήμιους να δαγκάσω, πεθαίνοντας,
τα κοντάκια των όπλων τους.
Η Ανθρωπότητα διανύει τον 18ο αιώνα, Διαφωτισμός και Ρομαντισμός αντιδιαστέλλονται με περίεργο τρόπο θέτοντας στην αρένα τους κομπάρσους τους, Λογική και Συναίσθημα. Η εμφάνιση επαναπροσδιορίζεται.Δίνεται προσοχή στην εσωτερικότητα, αφού αντικαθίσταται «αναίμακτα» ο Ουρανός με το Πνεύμα και τα Άστρα με την Ψυχή! Στην ουσία ο «Θρησκευτικός Ορίζοντας» ενσωματώνει τον θεατή σε μία «μείζονα ιδεολογική διολίσθηση», όπως ωραιότατα διαπιστώνει ο Jean Louis Jam.
Αν θυμηθούμε τις ρήσεις του Spinoza: «Όταν ο άνθρωπος μελετάται, το αντικείμενο ανάλυσης δεν είναι το άτομο αλλά η ατομικότητα, ή μάλλον η μορφή της ατομικότητας, με ποιον τρόπο δηλαδή συγκροτείται και τείνει να διατηρηθεί, με ποιον τρόπο συντίθεται με άλλες ατομικότητες με σχέσεις συμφωνίας και ασυμφωνίας, ή ενεργητικότητας και παθητικότητας. Οι άνθρωποι έχουν συνείδηση των επιθυμιών τους αλλά δεν έχουν συνείδηση των αιτιών που τις παράγουν, με άλλα λόγια “σκέφτονται”, κάτι που είναι τελείως διαφορετικό. Κάθε ανθρώπινη ατομικότητα βρίσκεται ανάμεσα σε κατώτερες μορφές ατομικότητας που συντίθενται σ’ αυτήν, χωρίς εντούτοις να διαλύονται σε αυτήν, και σε ανώτερες μορφές ατομικότητας στις οποίες μπορεί να ενταχθεί μια διαβάθμιση την οποία θα μπορούσαμε να εκφράσουμε μεταφορικά, στη γλώσσα των μαθηματικών, υπενθυμίζοντας ότι η δύναμη ενός άπειρου συνόλου και η δύναμη του συνόλου των μερών του είναι πάντα αδύνατον να συγκριθούν. Γι’ αυτό αν η Ψυχή ως το σύνολο των σκέψεων πρέπει να οριστεί ως Ιδέα του σώματος, από την άλλη η ατομικότητα δεν έχει καμμία σχέση με μια ένωση της Ψυχής και του σώματος, και μάλιστα αποκλείει καθ’ ολοκληρίαν αυτήν τη μυστικιστική αναπαράσταση», είναι εύκολο να κατανοήσουμε τους λόγους αποικιοποίησης του φαντασιακού και ταυτόχρονη παγίδευση της Ομορφιάς στην ακίνδυνη εκλέπτυνσή της.
Ο θεατής προσανατολίζεται στη «μεταμόρφωση» των «Νόμων Αισθητικής», εγγράφονται οι υπολογισμοί στα αντικείμενα. Ξεπροβάλλει ένας μονοδιάστατος άξονας που επιδέχεται επεξεργασία αλλά δεν είναι ευεπίφορος στην αποκάλυψή του από τον θεατή. Η Ομορφιά υπακούει τίνι τρόπω στην «κατασκευαστική» της προλείανση, κάτι σαν μυωπική προσέγγιση της ομοιομορφίας, που εντρυφεί στις υποτιθέμενες αρχές που διέπουν την ανθρώπινη φύση και το σύμπαν αλλά αποπέμπει το «ελάχιστο ασυμπίεστο όριο ατομικότητας».
Ας φέρουμε στο μυαλό τη χρήση του κορσέ ως «εργαλείο κομψότητας και σωστής παρουσίας». «Η μέση στα 12 χρόνια είχε ήδη σχηματιστεί. Είναι αλήθεια πως την είχαν κάπως συμπιέσει ήδη από την παιδική ηλικία με σιδερένιο σώμα για να σχηματιστούν οι γοφοί και να κάνουν να ανέβει το στήθος», όπως αναφέρει ο F. Senault για να συμπληρώσει ο E. Auerbach πως «ο κορσές επιβάλλει την αισθητική στην πρόληψη και την παιδαγωγική»!
Εν ολίγοις και αν θέλουμε να φιλοσοφήσουμε πάνω στην τελευταία ρήση του Auerbach, παρατηρούμε έναν Φόβο, ο οποίος περιβάλλει την Ομορφιά και συνομαδώνει γύρω της τις εικόνες της κρατικής απολυταρχίας ή άλλως ειπείν τα μέσα ελέγχου των απόψεων και των ερμηνειών. Είναι σαν η ίδια η Ομορφιά ν’ αποζητά «τη σταθερότητα του Κράτους» και να τρέμει την μοναχικοτητά της, σαν να στενάζει υπό το βάρος της μυθικής φιγούρας του ολοκληρωτισμού τη στιγμή που αποτελείται από ετερόκλιτους αλλά κι ακρογωνιαίους, έκαστος, λίθους. Είναι ο Φόβος που απολήγει στη φαντασίωση της «ολικής ταύτισης» εξακοντίζοντας την ανομοιομορφία ως ανοσιούργημα.
Ο κορσές συνιστά τον αρωγό στην προσπάθεια μετριασμού των καμπύλων της «αστής», ενώ οι γραμμές της χωρικής-αγρότισσας καταδεικνύονται ως «άκομψες» τη στιγμή που υφέρπει μία «ακροσφαλή συνθήκη» ελευθεριότητας. Σε πολλές ηθογραφικές γκραβούρες απεικάζεται η διαπάλη μέσα από τις διαφορές της στάσης και των ενδυμάτων:
-
Τα ζευγάρια των Ευγενών-Αστών με την ευθυτενή σιλουέτα και ρούχα που εξυμνούν τη «διορθωμένη φόρμα». Οι ώμοι τους είναι ευσταλώς λυγεροί και η κοιλιά τονισμένα προτεταμένη, εγγυητές της καταγωγής τους.
-
Τα ζευγάρια των Αγροτών-Χωρικών με τον ογκώδη κορμό και κουρέλια που δηλώνουν την «κληρονομικη υπόκλιση». Μακριά απ’ την εκλεπτυσμένη ανατομία, η ταυτότητά τους προτείνει το κορεσμένο από υποτέλεια και το στερημένο από κάθε ικανότητα κριτικής οξύνοιας.
Η διαπάλη γίνεται εντονότερη και ανάμεσα στα δύο φύλα, αφού τα πορτρέτα σκηνοθετούνται αναλόγως:
-
Στον άνδρα το επιβλητικό παρουσιαστικό.
-
Στη γυναίκα η αυτοσυγκράτηση.
Λεπτομέρειες και προσεχτικοί υπολογισμοί συλλαμβάνουν νοητά την απαραίτητη ακινητοποίηση της Ομορφιάς, ως μία μάχη στην οποία σκοπός τους σίγουρα είναι ο θρίαμβος. Ο Κηδεμόνας της Γυναίκας αισθάνεται «εξαπατημένος» με την προσφυγή στο τέχνασμα-στο βάψιμο ως ιδιωτική πρωτοβουλία την ίδια στιγμή που το φτιασίδωμα εμφανίζεται ως αναγνωρισμένη «κοσμική σκηνοθεσία». Τα τεχνάσματα ως συμφραζόμενα της Ομορφιάς είναι ασπαστά στη «δημόσια καταξίωση» την ίδια στιγμή που συνιστούν ανεπίτρεπτη ολιγωρία στα «όρια του οίκου». Στον αντίποδα η «Ομάδα των Ευλαβών» αποσείει τα τεχνάσματα ως ύστατη χειρονομία προσυλητισμού των «παραστρατημένων», των «βορβορότοπων αρωματισμένων με ροδόνερο», όπως τις αποκαλεί ο E. Binnet στο κείμενο «Essai des merveilles de la nature».
Ένας ψυχαναλυτικός νομιναλισμός σκιαγράφησης του «αστικού κρατικού ρατσισμού», που προτίθεται να καταστήσει αισθητή στα μάτια των θεατών τη συνειδητοποίηση της αθλιότητας της σάρκας. Και η Ομορφιά καλείται να υποδυθεί τον ρόλο της Ευγονικής, καθώς αυτοπαραλύει τη δράση της και αναθέτει την εξουσία σε χέρια ανίδεων ηγετών που χαλκεύουν τα δεσμά της.
