Γράφει η Ευαγγελία Τυμπλαλέξη.
«Υπάρχει άλλος τρόπος να διατηρηθεί η ανισότητα, εκτός απ’ τις συσπάσεις του ηλεκτροσόκ;»
Αναρωτιόταν ο Εδουάρδο Γκαλεάνο πριν κάμποσες δεκαετίες σχετικά με τους αλλεπάλληλους οικονομικούς και πνευματικούς κλονισμούς, οι οποίοι κλυδώνιζαν συθέμελα την Λατινική Αμερική και παρέδιδαν εκατομμύρια ανθρώπων βορά στα νύχια αχαλίνωτης ένδειας. Εκσεσημασμένη πενία υπό τα όμματα τηλεθεατών και σήμερα διεκτραγωδεί το χρονικό της προσφυγικής ανακατάταξης πληθυσμών στο ανάγλυφο της γης, εμβολίζοντας εντέχνως τη δράση και την αντίδραση κι ενορχηστρώνοντας ανομολόγητα πυρρά κατά της βούλησης-της αντίληψης-της κατανόησης.
Γκρίζες περίοδοι
Γκρίζες είναι οι περίοδοι της ανθρωπότητας, όπου η σκέψη υφίσταται τον στραγγαλισμό της ενδίδοντας μονομερώς στις ανάγκες του σώματος ως βιοτικές μέριμνες. Μια αισχρή αποβλάκωση, που απορρέει απ’ τον εξαναγκασμό της βιοποριστικής εργασίας. Μια αποχαύνωση, που είναι παρεπόμενο της νοσηρής τυφλότητας των κοινωνικών όντων όταν υποπίπτουν σε αφόρητα ηχηρά συνθήματα, που εξοστρακίζουν την ίδια τη σκέψη και την κριτική οξύνοια. Όσες ιδέες αναδύονται και διατυπώνονται ως δημιουργία εκ του μηδενός, δεν αποτελούν στην ουσία παρά κομματικές παρατάξεις με ίδιο πυρήνα, τον τεχνοκρατικό αριστοκρατισμό. Αν ο Charles Dickens δηλώνει πως τίποτα δεν γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια αντιληπτό και αισθητό στον μικρόκοσμο των παιδιών απ’ ότι η αδικία, σε ανάλογο πλαίσιο η καθολικότητα της Ιστορίας-Κοινωνίας-Πολιτείας δεν απολήγει σε ενότητα ούτε σε δυνατότητες, που να μπορούν να προσπορίσουν στους λαούς στο ελάχιστο την ιδέα της Δικαιοσύνης κι επομένως οι ενήλικοι έχουν εξίσου οξυμμένη την αντίληψη της κατάφωρης αδικίας. Και μπορεί σαφώς πολυφωνικές πτυχές να συμπορεύονται ακόμη και στο εσωτερικό της ίδιας κοινότητας ή και του ίδιου ατόμου, όπως εν παραδείγματι ο Marx προωθούσε ταυτοχρόνως την κατάργηση της εκμετάλλευσης των εργατών και την κατανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός, αλλά πόσο να αντέξει ένας μέσος πολίτης τη διχογνωμία των πάσης φύσεως ειδημόνων, οι οποίοι συσπειρώνονται ασφαλείς πίσω από γραπτούς-άγραφους νόμους και χωρίς να εκτίθενται σε κανέναν κίνδυνο και σαν πλατυρρήμονες υπερκερούν τα πραγματικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία συνθλίβονται σε αδυσώπητα γρανάζια ιδεολογημάτων. Μάχητες και σοβαρές επιχειρήσεις αποτίναξης του ζυγού στην ευρύτερη ζώνη της ευρωπαϊκής ηπείρου ενδύονται πελιδνά αποφόρια παράστασής τους μέσα στις αντινομίες του συστήματος.
Γκρίζες κοινωνίες
«Ο λαός είναι στη νοοτροπία του και στον ψυχισμό του θηλυκός, ώστε η νόηση κι οι πράξεις του να προσδιορίζονται από θυμικά αισθήματα παρά από νηφάλιο διαλογισμό. Τα αισθήματα όμως αυτά δεν είναι καθόλου περίπλοκα αλλά απλά μονόσημα, διότι δεν διαφορίζουν παρά ένα αρνητικό κι ένα θετικό στοιχείο.»
Ο Χίτλερ στο βιβλίο του Ο αγών μου, το οποίο αποτέλεσε θεμελιώδες ιδεολογικό μανιφέστο του ναζιστικού κόμματος την εποχή πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναλύει εις γνώσιν ή ερήμην του την εντέχνως κατασκευασμένη προδιάθεση της υποτέλειας στον αυταρχισμό απ’ το κοινωνικό πλέγμα, μέσα στο οποίο ενεργεί ο άνθρωπος. Αν η ενδογενής νοητότητα μιας αλληλουχίας κινήτρων αναπληρώνει δραστικά την αναπαραγωγιμότητα των πειραματικών επιστημών, τότε το «πράττειν» δηλοποιεί μιαν ανθρώπινη συμπεριφορά, στην οποία αθροίζεται ένα υποκειμενικό νόημα.
Η υποκρισία συνιστά το κύριο δεκανίκι ραβδισμού του σύγχρονου ανθρώπου Οι σχέσεις χάνονται μέσα στην πάλη της αυτό-επιβεβαίωσης, αληθινό και ψεύτικο εξομοιώνονται σαν ανεξιχνίαστοι και διαπλεκόμενοι πυρήνες. Κι αποχωρεί το άτομο στην σιωπή του, καταφύγιο στοχασμού κι έρευνας ή σκίρτημα ασφαλές στα παρασκήνια της ενδοχώρας.
Θα περίμενε κανείς πως μπροστά στον εκκωφαντικό κίνδυνο της αποξένωσης, επιστημονικά και κοινωνικά συμφραζόμενα θα εμφάνιζαν πιο στιβαρές θεωρίες της ταυτότητας του ανθρώπου. Το ερώτημα ωστόσο διαμορφώνεται στην βάση ύπαρξης σημείων εκκίνησης προς συναίνεση των ιδεολογιών.
Η εσώτερη γαλήνη είναι τόσο εύθραυστη και το να μάθει κανείς να την προασπίζει δεν απέχει και πολύ απ’ το να εκπαιδευτεί στην αντιμετώπιση πιθανών εισβολέων. Συνακόλουθα ο άνθρωπος, έρμαιο τεχνικής χειραγώγησης, έχει ανάγκη να εξιδανικεύσει την ίδια του την ενοχή ερμηνεύοντας τη σιωπή ως απόπειρα να πει ψευδίζοντας μιαν αλήθεια, την οποία καθιστά ευκρινή μόνο η ολίσθηση στον αφορισμό, να συμβολίσει το αγεφύρωτο χάσμα που ελλοχεύει εντός του με ποινικοποίηση κάθε μορφής εκφράσεως. Η Σιωπή δεν είναι παρά μια απόλυτη έναρξη μέσα σε σβησμένα μάτια, μια δύναμη εντελώς αυτόνομη, που απολυτρωμένη απ’ τα αμαρτήματά της κι εγκιβωτισμένη μέσα σε δυσερμήνευτα συναισθήματα, αποτραβιέται απ’ της παρηγοριάς την ασέλγεια.
Στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης το τμήμα μόνο των αρχιτεκτόνων δεν αναγνωρίζει τις φοιτητικές εκλογές ως νόμιμες, απ’ τις οποίες και απέχει. Πόσο τυχαίο είναι που το εν λόγω τμήμα αριθμεί στην πλειοψηφία του γυναίκες; Πόσο αντίκειται η συγκεκριμένη διαπίστωση με τη ρήση του ηγέτη του φασισμού, η οποία παρατίθεται ως πρόλογος;
Μπορεί οι δομές της άρχουσας τάξης να συναρθρώνονται με το οικονομικό σύστημα και τους σκοπούς των κυρίαρχων δυνάμεων, όπως τα βασικά μέρη ενός ρολογιού, αλλά υπάρχουν έστω μικροί πυρήνες αντίστασης, οι οποίοι αξίζουν συμπόρευσης.
